Tadbir Urus Syariah (Shariah Governance)

Bagi memastikan sebuah Institusi Kewangan Islam (IKI) tersebut melaksanakan kepatuhan syariah secara berterusan dan bersistematik, maka tadbir urus syariah perlu diwujudkan. Tadbir urus syariah (shariah governance) merupakan penggerak utama, sebagai kawalan yang menjamin pelaksanaan kepatuhan syariah.

Menurut Bank Negara Malaysia (BNM), tadbir urus syariah mengandungi 5 posisi utama iaitu:

• Shariah Committee / Jawatankuasa Syariah
• Shariah Risk Management
• Shariah Review
• Shariah Research, dan
• Shariah Audit

Setiap posisi ini perlu diisi oleh individu yang mempunyai kelayakan dan ciri-ciri tertentu. Setiap posisi ini juga mempunyai bidang tugas yang berbeza.

Shariah Committee berperanan memberikan fatwa bagi isu-isu yang berbangkit dari sesebuah IKI sepanjang tempoh pelantikannya / mereka. Antara syarat untuk menjadi Shariah Committee adalah seperti berikut:

• Muslim.
• Pemegang (sekurang-kurangnya) Ijazah Sarjana Muda (ISM) Syariah yang mempelajari Usul Fiqh atau Fiqh Muamalat.
• Menguasai syariah dan perbahasan dalam kewangan Islam serta mempunyai pengalaman dalam Industri berkaitan.
• Menguasai Bahasa Arab dengan baik.
• Jika bukan dari latar belakang syariah, perlulah mahir dalam hal berkaitan kewangan Islam untuk membantu Shariah Committee.
• Bukan ahli politik.
• Tidak bankrupt.
• Diri sendiri / Ahli keluarga tidak menjadi eksekutif di IKI tersebut dalam tempoh 2 tahun sebelum pelantikan, tidak menjadi eksekutif director atau sharepartner, atau apa-apa kaitan dengan IKI tersebut.
• Tidak boleh menjadi Shariah Committee untuk IKI yang sama jenis / segment (commercial bank, development bank, takaful).

*Juga disyaratkan tempoh maksimum untuk menjadi Shariah Committee bagi sesebuah IKI  adalah 9 tahun.

Untuk menjalankan bidang tugas Shariah Committee, Shariah Committee boleh melantik mana-mana pegawai yang berkhidmat di IKI untuk membantu mereka dalam urusan berkaitan. (Shariah Secretariat)

Di bawah merupakan rajah / infografik maklumat berkaitan tadbir urus syariah.

*Sumber: Shariah Governance Framework BNM 2010

Shariah Risk

Secara umumnya, Shariah Risk berperanan dalam kenalpasti, ukur, pantau dan laporkan risiko ketidakpatuhan syariah dalam operasi, perniagaan, hal ehwal dan aktiviti IKI.

Shariah Review

Shariah Review merujuk kepada fungsi yang menjalankan penilaian pematuhan operasi, perniagaan, hal ehwal dan aktiviti IKI dengan kepatuhan syariah.

Shariah Audit

Shariah Audit merujuk kepada fungsi yang menjalankan penilaian bebas (independent assessment) ke atas kualiti dan keberkesanan kawalan dalaman IKI, pengurusan risiko sistem, proses tadbir urus serta pematuhan keseluruhan IKI operasi, perniagaan, hal ehwal dan aktiviti dengan syariah.

Ini adalah kerangka tadbir urus syariah menurut BNM. Di peringkat antarabangsa, Accounting and Auditing Organization For Islamic Financial Institution (AAOIFI) turut mempunyai kerangka tadbir urus syariah yang hampir sama, cuma beberapa posisi namanya berbeza, sebagai contohnya:

• Shariah Advisory Council (BNM) - Central Shari'ah Board (AAOIFI)
• Shariah Committee (BNM) - Shari'ah Supervisory Board (AAOIFI)
• Shariah Audit (BNM) - Internal Shari'ah Audit (AAOIFI) *dalu : Internal Shari'ah Review

Perbezaan Shariah Review dan Shariah Audit

Fungsi Shariah Review dan Shariah Audit hampir sama, cuma yang membezakannya adalah Shariah Review berada pada defense line ke 2, memeriksa dan menilai kepatuhan serta terus 'membaiki' jika berlaku situasi sebenar / berpotensi ketidakpatuhan syariah. Setiap laporan Shariah Review akan dihantar kepada pengurusan dan Jawatankuasa Syariah/ Shariah Committee.

Berbeza dengan Shariah Review, Shariah Audit berada pada defense line ke 3 (peringkat akhir), menjalankan pemeriksaan secara keseluruhan untuk menilai kepatuhan syariah. Setiap laporan oleh Shariah Audit akan dihantar kepada Jawatankuasa Audit / Audit Committee. Shariah Audit juga bersifat independent / berkecuali.

WallahuAlam.

==========

*Pandangan peribadi penulis

**Rujukan: BNM & AAOIFI